Kış Mevsimi ve Balık
İnsanların en eski besin kaynaklarının başında balık ve diğer deniz ürünleri gelmektedir. Protein içeriği bakımından oldukça zengin olan balık yumurta,et,süt gibi kaliteli protein kaynaklarından olup vücudun bu proteinlerden faydalanma oranı oldukça yüksektir. Balık eti, A vitamini, D vitamini, K vitamini ve B grubu vitaminler( B1, B2, B6, B12 ) açısından oldukça zengindir.Ayrıca iyot, selenyum ve çinko mineralleri bakımından iyi bir kaynaktır.İnsan vücudunda üretilemeyen ve bu nedenle besinlerle mutlaka vücuda alınması gereken yağ asitlerinden olan çoklu doymamış yağ asitleri, EPA(eikosapentoenoik asit) ve DHA (dokosaheksaenoik asit)’ nın en önemli kaynakları arasında bulunuyor. EPA ve DHA, Türkiye’ de oldukça sık görülen kalp-damar hastalıkları, şeker hastalığı ve kanser gibi pek çok hastalıktan korunmada önemli yer tutar.
Haftada iki kez tüketin
Balık tüketiminin vücuda olumlu etkilerinin sağlanabilmesi için, haftada en az 2 kez (300gr) balık tüketilmesi öneriliyor. Ancak Türkiye’de balık tüketimi, önerilen miktarların oldukça altında bulunuyor. Türkiye’de kişi başına balık tüketimi yılda8 kilogramiken, dünyada ortalama16 kilogram, Avrupa Birliği ülkelerinde 22 kilogramdır. Bu nedenle balık tüketiminin artırılması gerekiyor.
Özellikle beyin gelişiminin hızlı olduğu anne karnından başlayan ilk 0-3 yaş dönemi için balık tüketimi ayrı bir önem taşıyor. Biyolojik değeri yüksek protein kaynağı olan balık, içerdiği Omega-3 çoklu doymamış yağ asitleri ile beyin gelişimine olumlu katkı sağlıyor. Bu nedenle özellikle gebelikten itibaren tamamlayıcı beslenmeye başlayan bebekleri, beyin gelişimi için balık tüketmesi tavsiye ediliyor. Özellikle soğuk kış günlerinde tüketilen balık, içerdiği yağ asitleri dolayısı ile bağışıklık sisteminin kuvvetlenmesine yardımcı oluyor. Kış mevsiminde güneşten fazla yararlanılamadığı için, kemik ve diş sağlığında önemli olan D vitamininin karşılanmasında yine balık tüketimi önem kazanıyor. Protein bakımından zengin olan tüm besinler gibi balık tüketiminde de saklama, hazırlama ve pişirme kurallarına dikkat edilmesi gerekiyor. Kurallara uygun olarak tüketilmediğinde balık çabuk bozularak, çeşitli sağlık risklerine yol açabiliyor.
Nelere dikkat edilmeli
Balık satın alırken, gözlerinin parlak ve lekesiz, solungaçlarının kırmızı-pembe, pulları ve yüzgeçlerinin diri, derisinin gergin olması ve sert etli kısmına parmak ile bastırınca parmak izinin hemen düzelmesi gerekiyor. Ayrıca her besinde olduğu gibi balığın da mevsiminde satın alınması gerekiyor. Konserve balık tüketilecekse, mutlaka etiket bilgileri okunup, son kullanma tarihi, Tarım ve Köy işleri Bakanlığından üretim/ ithalat izni bulunmasına, kutuda delik, ezik ve bombeleşme olmamasına dikkat edilmesi önem taşıyor. Taze balıkları satın aldıktan sonra iki saatten fazla oda ısısında bekletilmemesi, pulları ve içi temizlenip, yıkandıktan sonra uygun kapta buzdolabında muhafaza edilmesi gerekiyor. Balıkların buzdolabı ısısında 1-2 gün, derin dondurucuda ise 3-6 aydan fazla saklanmaması öneriliyor.
Balık pişirmede en sağlıklı yöntemler buğulama, haşlama, fırında veya yağsız tavada pişirme olarak öneriliyor. Kızartma yöntemi ise balığın besin değerinin azalmasına ve zararlı maddelerin oluşmasına neden olduğuna dikkat çekiliyor. Çiğ balık ve deniz ürünleri parazitler, bazı bakteri ve virüsler açısından risk oluşturuyor. Ayrıca B1 vitamini yetersizliğine yol açması nedeniyle çiğ tüketilmesi önerilmiyor.